Ślepota pozauwagowa

Ślepota pozauwagowa to zjawisko, w którym pomimo patrzenia na coś, nie jesteśmy w stanie tego dostrzec, ponieważ nasza uwaga była skupiona na czymś innym. Brzmi nieco zagmatwanie, jednak innymi słowy – nie zauważamy rzeczy, które nie są przedmiotem naszej uwagi.

Zapytaj swojego kolegę, koleżankę, członka rodziny lub inną osobę, gdy tylko spojrzy na telefon i schowa go do kieszeni, która jest godzina? Gwarantuję, że większość osób, która wykonywała jakąś czynność np. sprawdzała powiadomienie, pomimo że godzina jest zawsze widoczna, nie będzie w stanie jej określić. To właśnie jest przykład ślepoty pozauwagowej. Innym przykładem to chociażby jazda samochodem i niezauważanie innych pojazdów, ponieważ skupiamy się na drodze i sytuacji na niej.

Zjawisko jest związane, ale różni się od innych wad świadomości wzrokowej, takich jak ślepota na zmiany, ślepota na powtarzanie, maskowanie wzroku czy uważne mruganie. W większości przypadków badania nad ślepotą pozauwagową obejmują pojedynczą próbę, w której obiekt pojawia się nieoczekiwanie, gdy obserwatorzy wykonują swoje zadanie. Pod koniec próby obserwatorom zadaje się serię pytań, aby ustalić, czy widzieli nieoczekiwany obiekt.

Historia badań ślepoty pozauwagowej

Zjawisko „ślepoty pozauwagowej”  zostało opisane po raz pierwszy przez Ariena Macka i Irvina Rocka.

Jednym z pierwszych obserwacji było badanie krzyża na ekranie komputera. Badani mają za zadanie obserwować krzyż na ekranie komputera i oraz ocenić, czy poziome, czy pionowe ramię krzyża jest dłuższe. W krytycznej próbie na wyświetlaczu pojawia się dodatkowy kształt. Po próbie obserwatorzy są pytani, czy zauważyli w tej próbie coś innego niż krzyż.

Kolejne próby sprawdzają, czy obserwatorzy zauważają kształt, teraz gdy jest oczekiwany (wiedzą, że może się pojawić). Takie próby zostały opisane jako próby podzielności uwagi. Obserwatorzy często wykonują jedną próbę, w której kazano im ignorować krzyż oraz zgłaszać wszystko, co zobaczą. Próba „pełnej uwagi” służy jako warunek kontrolny, aby wykazać, że nieoczekiwany obiekt był dostrzegalny, nawet jeśli nie został dostrzeżony w próbie krytycznej. Stosując to podejście, Mack, Rock pokazali, że ludzie często nie dostrzegają nieoczekiwanego kształtu w krytycznej próbie, nawet jeśli był to unikalny kolor i pojawiał się przez 200 ms. Wskaźniki dostrzegania zwykle wahały się od 25-75%.

Podczas jednych z najbardziej znanych wczesnych badań zjawiska, Ulric Neisser wykonali badanie polegające na selektywnym szukaniu, w celu zbadania roli uwagi oraz wykrywania nieoczekiwanych zdarzeń. Badanie bazowało na wizualnej analogii metod słuchania. Ludzie często nie zauważali treści mowy przekazywanej do jednego ucha, gdy aktywnie skupiali uwagę na mowie przekazywanej do drugiego ucha.

Badanie Neissera polegało na nałożeniu na siebie filmów przedstawiających ludzi wykonujących czynności takich jak podanie piłki do koszykówki lub granie w klepanie w ręce. Obserwatorzy, skupiając uwagę na jednym z wydarzeń, często nie zauważali innego. Na przykład, gdy policzono, ile razy kilka osób podało piłkę do koszykówki, ignorując grę polegającą na uderzaniu w ręce, często nie zauważyły, kiedy ludzie w tym wydarzeniu zatrzymali się i podali sobie ręce (Neisser i Becklen, 1975).

Eksperyment Simonsa oraz Chabrisa

Badanie Neissera zostało powtórzone przez Simonsa oraz Chabrisa w 1999 roku, w którym przedstawili, że utrzymująca się ślepota pozauwagowa występuje, nawet gdy nieoczekiwany obiekt jest w pełni widoczny, a obrazy nie nakładają się na siebie. Zadaniem obserwatorów było liczenie podań do kosza w białych koszulkach oraz ignorowania podań zawodników w czarnych koszulkach.

Eksperyment

Okazuje się, że w powyższym eksperymencie aż  50% obserwatorów nie zauważa, kiedy osoba w stroju goryla pojawia się na ekranie.

Efekt Ślepoty Pozauwagowej jest istotnym podczas projektowania interfejsów, ponieważ często użytkownicy, posiadając pewne oczekiwania wobec wykonania czynności mają problem ze znalezieniem odpowiednich wizualnych trigerów.

Przykłady ślepoty pozauwagowej w praktyce

1. Jako ciekawostkę reklama Heinekena opierająca się właśnie na opisanym efekcie. Cheers! 🍻

2.

3.